مسئله 1467- زكات را خوب است در اين زمان به مجتهد جامع‌الشّرایط يا وكيل او بدهند تا صرف فقرا و تقويت اسلام و مصالح مسلمين بنمايد، ولى خود زكات‌دهنده هم مى‏تواند در همان موارد صرف نمايد.

مسئله 1468- فقير نبايد بيشتر از مخارج سال خود و عيالاتش را از زكات بگيرد و اگر مقدارى پول يا جنس دارد، فقط به اندازۀ كسرى مخارج يك سالش زكات بگيرد، ولى مى‏تواند براى چيزى كه قيمتش بيش از مخارج سال اوست نظير خانه، در صورت نياز زكات بگيرد.

مسئله 1469- كسى كه درآمد او از مخارج سالش كمتر است، مى‏تواند براى كسرى مخارجش زكات بگيرد و لازم نيست ابزار كار يا خانه يا سرمايۀ خود را به صرف مخارج برساند.

مسئله 1470- فقيرى كه ياد گرفتن صنعت براى او مشكل نيست، بايد ياد بگيرد و با گرفتن زكات زندگى نكند، ولى تا وقتى مشغول ياد گرفتن است، مى‏تواند زكات بگيرد.

مسئله 1471- چيزى را كه انسان بابت زكات به فقير مى‏دهد، لازم نيست به او بگويد كه زكات است، بلكه اگر فقير خجالت بكشد، مستحب است به اسم هديه بدهد، ولى بايد قصد زكات نمايد.

مسئله 1472- اگر زكات را به كسى بدهد و بعد بفهمد فقير نبوده، مى‏تواند چيزى را كه به او داده پس بگيرد و بايد دوباره زكات مالش را به مستحق بدهد.

صفحه 222

مسئله 1473- كسى كه بدهكار است و نمى‏تواند بدهى خود را بدهد، گرچه مخارج سال خود را داشته باشد، مى‏تواند براى دادن قرض خود زكات بگيرد.

مسئله 1474- مسافرى كه در سفر درمانده شده، چنانچه سفر او سفر معصيت نباشد و يا از معصيت توبه كرده باشد و نتواند با قرض كردن و مانند آن خود را به مقصد برساند، گرچه در وطن خود فقير نباشد، مى‏تواند زكات بگيرد.

مسئله 1475- مسافرى كه در سفر درمانده شده و زكات گرفته، بعد از آنكه به وطنش رسيد، اگر چيزى از زكات زياد آمده باشد، لازم نيست آن را برگرداند.

مسئله 1476- كسى كه زكات مى‏گيرد، بايد فقير و شيعه و غير سيّد باشد و نفقۀ او بر زكات دهنده واجب نباشد (پدر زكات‌دهنده، مادر، زن و فرزند او نباشد) و آشكارا معصيت نكند.

مسئله 1477- اگر طفل يا ديوانه‏اى فقير باشد، انسان مى‏تواند خودش يا به‌واسطۀ ولىّ آنها يا يك نفر امين زكات را به مصرف آنها برساند.

مسئله 1478- كسى كه واجب النّفقۀ ديگرى است (پدر، مادر، زن، فرزند) نمى‏تواند از او زكات بگيرد، مگر اينكه زكات را براى مخارج غيرضرورى نظير زيارت، خريدن كتاب، گرفتن زن، اداى دين و مانند اينها بگيرد.

مسئله 1479- زن مى‏تواند به شوهر فقير خود زكات بدهد، گرچه شوهر زكات را صرف مخارج خود آن زن نمايد.

مسئله 1480- سيّد مى‏تواند از سيّد زكات بگيرد، ولى نمى‏تواند از غير سيّد زكات بگيرد، مگر آنكه خمس و ساير وجوهات كفايت مخارج او را نكند و از گرفتن زكات ناچار باشد.

مسئله 1481- به كسى كه معلوم نيست سيّد است يا نه، مى‏شود زكات داد.

مسئله 1482- اگر كسى بگويد فقيرم نمى‏شود به او زكات داد، مگر اينكه ثقه‏اى خبر دهد يا طورى در بين مردم مشهور باشد كه اطمينان به فقر او پيدا شود.

مسئله 1483- انسان بايد زكات را براى انجام فرمان خداوند عالم بدهد، پس اگر ريا كند، يعنى براى‏ نشان دادن به مردم زكات بدهد، بايد دوباره زكات را بدهد، خواه فقط براى مردم باشد و خواه خدا و مردم هر دو را در نظر بگيرد.

صفحه 223

مسئله 1484- كسى كه زكات چند مال بر او واجب شده، اگر مقدارى زكات بدهد و نيّت هیچ‌کدام آنها را نكند، چنانچه چيزى را كه داده هم جنس يكى از آنها باشد، زكات همان جنس حساب مى‏شود، و اگر هم جنس هیچ‌کدام آنها نباشد، به همۀ آنها قسمت مى‏شود.

مسئله 1485- اگر كسى را وكيل كند كه زكات مال او را بدهد، وكيل وقتى كه زكات را به فقير مى‏دهد، بايد از طرف مالك نيّت زكات كند.

مسئله 1486- اگر مالك يا وكيل او بدون قصد قربت زكات را به فقير بدهد و پيش از آنكه آن مال از بين برود، خود مالك نيّت زكات كند، زكات حساب مى‏شود.

مسئله 1487- انسان مى‏تواند زكات را از مال خود جدا كند و لازم نيست آن را فوراً به مستحق بدهد، پس اگر منتظر فقير معيّنى باشد يا بخواهد به فقيرى بدهد كه از جهتى برترى دارد، مى‏تواند زكات را نگاه دارد، و اگر از بين برود ضامن نيست، مگر اينكه در نگهدارى آن كوتاهى كرده باشد.

مسئله 1488- اگر زكات را از مال جدا نكند، نمى‏تواند در مال تصرّف كند، ولى اگر زكات را از خود مال كنار بگذارد، مى‏تواند در بقيۀ آن تصرّف كند و همچنين اگر پول آن را كنار بگذارد، مى‏تواند در تمام مال تصرّف نمايد.

مسئله 1489- انسان نمى‏تواند زكاتى را كه كنار گذاشته، براى خود بردارد و چيز ديگرى به جاى آن بگذارد.

مسئله 1490- اگر از زكاتى كه كنار گذاشته منفعتى ببرد، مثلاً گوسفندى كه براى زكات گذاشته بره بياورد، مال فقير است.

مسئله 1491- اگر بدون اجازۀ حاكم شرع با مالى كه براى زكات كنار گذاشته تجارت كند و ضرر نمايد، نبايد چيزى از زكات كم كند، ولى اگر منفعت ببرد، بايد آن را به حق‌دار بدهد.

مسئله 1492- اگر پيش از آنكه زكات بر او واجب شود، چيزى بابت زكات به فقير بدهد، زكات حساب نمى‏شود، مگر اينكه به عنوان قرض بدهد.

مسئله 1493- انسان نمى‏تواند زكات مال را از چيز ديگرى بدهد؛ مثلاً كسى كه گندم و جو بدهكار است، نمى‏تواند پارچه يا قند و مانند اينها بدهد، ولى اگر پول آنها را بدهد مانعى ندارد.

مسئله 1494- اگر انسان مالى را كه زكات در آن است بخرد و بداند فروشنده زكات آن را نداده است، معاملۀ مقدارى كه بايد از بابت زكات داده شود، باطل است.

صفحه 224

مسئله 1495- كسى كه زكات بر او واجب است، اگر در مقدارى از سال ديوانه يا بى‏هوش باشد، زكات از او ساقط نمى‏شود.

مسئله 1496- اگر طلا و نقره يا چيز ديگرى را كه زكات آن واجب مى‏شود، بخرد يا قرض كند و يك سال نزد او بماند، بايد زكات آن را بدهد و بر كسى كه قرض داده چيزى واجب نيست، ولى اگر آن چيز گندم، جو، خرما يا كشمش باشد، زكات آن واجب نمى‏شود.

مسئله 1497- گندم يا چيز ديگرى را كه به عنوان زكات مى‏دهد، بايد به جنس ديگرى يا خاك مخلوط نباشد، يا اگر مخلوط است چيزى كه مخلوط شده به قدرى كم باشد كه قابل اعتنا نباشد.

مسئله 1498- مستحب است در دادن زكات، خويشان خود را بر ديگران، و اهل علم و كمال را بر غير آنان و كسانى را كه اهل سؤال نيستند بر اهل سؤال مقدّم بدارد.

مسئله 1499- بهتر است زكات را آشكار و صدقۀ مستحبّى را مخفى بدهند.

مسئله 1500- اگر در شهر مستحقّى نباشد و يا مصرف بهترى در نظر دارد، مى‏تواند زكات را به شهر ديگرى ببرد و اگر زكات تلف شود، ضامن نيست، مگر آنكه در نگهدارى آن كوتاهى كرده باشد.

مسئله 1501- مكروه است انسان از مستحق درخواست كند كه زكاتى را كه از او گرفته به او بفروشد، مگر اينكه خود مستحق درخواست فروش كند.

مسئله 1502- اگر شك كند زكاتى را كه بر او واجب بوده، داده يا نه، بايد زكات را بدهد.

مسئله 1503- فقير نمى‏تواند زكات را به كمتر از مقدار آن صلح كند يا چيزى را گران‌تر از قيمت آن بابت زكات قبول نمايد يا زكات را از مالك بگيرد و به او ببخشد، ولى كسى كه زكات زيادى بدهكار است و فقير شده و نمى‏تواند زكات را بدهد، فقير مى‏تواند زكات را به او ببخشد.

مسئله 1504- انسان مى‏تواند براى رفتن به حجّ و زيارت و مانند اينها از سهم سبيل اللَّه زكات بگيرد، گرچه فقير نباشد يا اينكه به مقدار خرج سالش زكات گرفته باشد.

مسئله 1505- اگر مالك، فقيرى را وكيل كند كه زكات مال او را بدهد، مى‏تواند براى خود نيز بردارد.

مسئله 1506- اگر فقير چيزى را بابت زكات بگيرد، گرچه شرط‌هايى كه براى واجب شدن زكات گفته شد در آنها جمع شود، دادن زكات آنها واجب نيست.

صفحه 225

مسئله 1507- اگر دو نفر در مالى كه زكات آن واجب شده با هم شريك باشند، و يكى از آنان زكات قسمت خود را بدهد، چنانچه بداند شريكش زكات سهم خود را نداده، تصرّف او در سهم خودش هم جايز نيست، مگر اينكه از اوّل زكات را از آن مال جدا كنند.

مسئله 1508- كسى كه خمس يا زكات بدهكار است و قرض هم دارد، چنانچه نتواند همۀ آنها را بدهد، اگر مالى كه خمس يا زكات آن واجب شده، از بين نرفته باشد، بايد خمس و زكات را بدهد، و اگر از بين رفته باشد، بايد مال را به خمس يا زكات و قرض قسمت نمايد، و همچنين است اگر بميرد و مال او براى همۀ آنها كافى نباشد.

مسئله 1509- كسى كه مشغول تحصيل علم است و اگر تحصيل نكند مى‏تواند براى معاش خود كسب كند گرچه آن علم، علم دينى نباشد، مى‏شود به او زكات داد.